برنامه سینمایی « هفت » بامداد شنبه 6 آذرماه با موضوع سینمای سیاسی روی آنتن زنده شبکه سه سیما رفت.
بهروز افخمی در ابتدای این برنامه شهادت جمعی از زائران اربعین حسینی را تسلیت گفت و بیان داشت: اتفاقی که دیروز افتاد نشان داد خون خواهان حسین (ع) و عزاداران عاشورایی همچنان به انقلاب 1400 سال پیش ادامه می دهند و هنوز آمادگی برای فداشدن و قربانی شدن در راه این انقلاب دارند و همچنان با فرزندان ابوسفیان در حال جنگ هستند. شهادت جمعی از هموطنان خود را در عراق به دست گروه داعش را تسلیت عرض می کنیم.
« هفت » در ادامه در میزگردی با حضور مهدی کرم پور و مهدی آذرپندار به بررسی سینمای سیاسی در ایران پرداخت. کرم پور در ابتدای سخنانش بیان داشت: اساسا زمانی که از سینمای سیاسی صحبت می کنیم، در واقع درباره نقد قدرت صحبت می کنیم. به یاد ندارم در تاریخ سینمای ایران هیچ زمان فرصت و اجازه این داده شده باشد تا نقد حاکمیت صورت گیرد. هرچند سینمای پروپاگاندا و در جهت تبلیغ سیاست های حکومت بوده است و از سوی مقابل سینمایی که کارش غر زدن است، نیز کم و بیش حضور داشته است.
در ادامه مهدی آذرپندار بیان داشت: کم رونقی سینمای سیاسی دلایل عمده ای دارد که یک بخشیش به حکومت و سیاست های حاکمیتی مربوط می شود. بخش دیگر آن به جشنواره های خارجی و سیاست جشنواره ای مدیران سینمایی مستقر مربوط می شود. چون اهل دردسر نیستند و فیلم خوب را فیلم جشنواره پسند، شاعرانه و لطیف تعبیر می کنند. جشنواره های خارجی نیز به آن دسته از فیلم های سیاسی استقبال نشان می دهند که اساسا فیلم اجتماعی هستند و چند تکه سیاسی نیز در بستر آن بیان شده باشد. نظیر فیلم های جعفر پناهی. از این سو سیستم فرهنگی ما نیز ظرفیت ندارد. بهروز شعیبی با جنس تولیدات قبل خود نشان می دهد به نوعی از سینمای اخلاقی و دینی علاقه دارد، اما به ناگهان با تولید یک فیلم سیاسی مثل « سیانور » از سوی اکثر محافل سینمایی طرد می شود.
در ادامه کرم پور بیان داشت: من این فیلم ها را به عنوان سینمای سیاسی محسوب نمی کنم. بیشتر به سینمای پروپاگاندا شبیه هستند. اما چون بیشتر نگاه هایمان حزبی و جناحی است، حتی ممکن است خوانش دولت ها نیز از یک فیلم متفاوت باشد. چون نگاه به این سینما نگاه سیاسی است نه اینکه فیلم ها، فیلم های سیاسی باشد.
آذرپندار نیز پاسخ داد: به هر صورت فارغ از نگاه پروپاگاندا یا علیه حاکمیت به طور کلی به این جنس فیلم ها توجهی نمی شود. گاهی به برخی فیلم ها استقبال زیادی می شود و گاهی به برخی فیلم ها توجهی نمی شود. لذا من فکر می کنم بخشی از معضل به درون محافل سینمایی بازگردد. در ایران بخشی از بدنه هنرمندان در آستانه هر انتخابات همراه دولت ها می شوند و طبیعتا در دوره آن دولت فیلم سیاسی نمی سازند. هرچند در زمان دولت های مخالف نیز زمینه تولیدات سیاسی چندان فراهم نیست، اما باز رونقش بیشتر است.
بررسی ادوار مختلف جشنواره فجر نشان می دهد نگاه دولت ها به سوژه های سیاسی متفاوت است. مثلا در جشنواره گذشته فیلم « بادیگارد » که به نوعی فیلم سیاسی محسوب می شود و تصویر رئیس جمهور را در فیلمش نشان می دهد، از سوی هیئت داوران نادیده گرفته می شود. یا فیلم « سیانور » و....
کرم پور با اشاره به فضای دوقطبی سیاسی در ایران گفت: سینمای سیاسی آسیبی دارد که می تواند آن را از عمق به سطح ببرند. امروز وقتی در تاکسی سوار می شوید تحلیل های عمیق تری از سوی عموم مردم درباره مسائل سیاسی می بینید، اما وقتی به عرصه سینما می آید این دوقطبی علیه یا له موضع فیلم، حرف فیلم را قیچی می کند.
این کارگردان افزود: نادیده گرفته شدن « سیانور » از سوی جشنواره ها ممکن است ناشی از سلیقه داوران باشد. من این را قبول ندارم. در همان جشنواره به فیلم « امکان مینا » توجه می شود و در رشته های مختلف کاندیدا می شود.
آذرپندار پاسخ داد: مسئله نوع رویکردهاست. وقتی کارگردان فیلم « امکان مینا » خود ابراز می کند من برای اولین بار یک زن و شوهر را در فیلمم روی یک تختخواب نشان دادم، این فیلم دیگر سیاسی نیست! فیلمی با این همه نما از تهران 94 و 95 و بسیاری از بدیهیات غلط در طراحی صحنه، چطور می شود این همه نامزد می شود؟
در ادامه کرم پور درخصوص استقبال مردم از فیلم های سیاسی بیان داشت: در سال هایی فضای کشور ملتهب است و لذا فیلم هایی ساخته می شود، که مورد استقبال مردم قرار می گیرد. احتمال دارد نمایش مجدد آنها در حال حاضر حتی مورد استقبال کسی قرار نگیرد. مثلا فیلم های محسن مخملباف در دوره ای مورد استقبال زیادی قرار می گرفت که اگر انها را الان ببینید، می گویید این چه فیلم های بدی بودند که استقبال می شدند.
همچنین آذرپندار اظهار داشت: من فکر می کنم این موضوعات و مضامین نیستند که تعیین کننده استقبال فیلم توسط مردم باشند. درواقع نمی توان گفت فیلم های تاریخی یا سیاسی یا اجتماعی الزاما مورد توجه مردم قرار خواهند گرفت یا خیر... . این رویکردها هستند که ملاک انتخاب مردم اند. برای مثال دو فیلم « سیانور » و « امکان مینا » در یک موضوع واحد با دو رویکرد مختلف ساخته می شوند اما برخورد حاکمیت و مردم با فیلم ها متفاوت است.
در ادامه افخمی بیان داشت: به هرحال نمی توان به نوعی نادیده گرفته شدن را برای فیلم های سیاسی در کشور انکار شد. به نظر نوعی دست پشت پرده وجود دارد که نمی خواهد برخی فیلم ها ساخته شوند. کسی که از جریان طرفدار و حامی دولت فعلی است فیلمی درباره یک مسئله سیاسی می سازد که در بسیاری از رشته ها کاندید می شود و کسی که این نزدیکی را ندارد فیلم بهترش کنار گذاشته می شود. این بیشتر تائید کننده این تئوری ست که برخی نگاه ها و مسائل بایکوت می شوند.
مهدی آذرپندار با انتقاد از مواضع دوپهلوی برخی کارگردانان سینمای ایران گفت: ما کسی مثل آقای فرمان آرا را داریم که وقتی مخالف حاکمیت است واقعا در همین موضع می ایستد اما برخی فیلم سیاسی با متلک های سیاسی علیه حاکمیت می سازند اما همان زمان فیلم مناسبتی برای ماه محرم برای تلویزیون تولید می کنند. این میانه راه رفتن و دو طرفه بودن بد است. شما در فیلم « پل چوبی » یک داستان عاشقانه را در بستری از سیاست با تیکه های سیاسی روایت کردید. خب بلند بگویید واقعا قصدتان همین بوده است.
کرم پور پاسخ داد: شما استدلال های درست می کنید، استنتاج های غلط می کنید. آنچه دیدید را غلط تعریف می کنید. چون شما صرفا خوانش خود را می بینید. این دشمن سینمای سیاسی است. گروه شما و روشنفکران هر دو یک برخورد را دارید. یک نگاه ایدئولوژیک، خطی و جناحی که صرفا خوانش خود را دارد. فیلم « پل چوبی » من اصلا فیلم سیاسی نیست و یک جمله درباره تقلب در آن وجود ندارد. این برداشت شما از فیلم من است. من با همان عقایدی که برای محرم فیلم می سازم، با همان عقاید برای مسائل سیاسی فیلم می سازم. اشارات سیاسی فیلم در بستر یک روایت عاشقانه و برای شکل گیری این درام است.
آذرپندار بیان داشت: من می گویم ما فیلم سیاسی ساختن را بد ندادیم و اگر متلک سیاسی می اندازیم سرمان را بالا بگیریم و بگوییم فیلم سیاسی ساخته ایم. فیلم « پل چوبی » شما پر از متلک، زندانی سیاسی و ... است. این قابل انکار نیست. فیلم شما، نظیر فیلم هایی همچون « کازابلانکا »، « بر باد رفته » و... یک فیلم عاشقانه در بستر سیاسی روایت می شود.
کرم پور اظهار داشت: این فیلم هایی که نام بردید سیاسی نیستند. من عقیده دارم وقتی شبه روشنفکران با سانسور خود اجازه اظهارنظر به امثال مهدی آذرپندار نمی دهند، ظلم می کنند و از سوی دیگر تندروها و افراطی هایی را داریم که من کرم پور را هم در دسته روشنفکران قرار می دهند! شما با نگاه ایدئولوژیک خود خوانش خود را می خواهید در همه زمینه وارد کنید. آقای آذرپندار شما و شبه روشنفکرانی که نمی گذارند شماها حرف بزنید دشمن جامعه هستید! با قیچی خود نمی گذارید کسی حرف بزند. همین برخورد شما یکی از معضلات شکل گیری سینمای سیاسی است.
در ادامه افخمی بیان داشت: شاید مبنای تعریف شما از فیلم سیاسی محدودتر است. اما بسیاری از منتقدان و کارشناسان فیلم هایی مثل « بر باد رفته » را سیاسی می دانند. نه اینکه همه فیلم ها سیاسی اند قابل دفاع اند و نه اینکه هیچ فیلمی را سیاسی ندانیم!
کرم پور بیان داشت: مهم جناحی نیست که از آن دفاع می شود. ما درباره یک گونه سینمایی حرف می زنیم. فیلمسازی که فیلم سیاسی می سازد با کمی لرزیدن ممکن است به دام فیلم پروپاگاندا بیافتد. این یک مرزی دارد. البته فیلم پروپاگاندا را نیز فیلم بدی نمی دانم. معتقدم سانسور در دو سر طیف حزب اللهی و روشنفکری وجود دارد و این همان چیزی است که فیلمساز از اظهارنظر دو جریان علیه خودش، می ترسد. من دوسال فیلمم متوقف شد.
حتی جرات نمی کنم فیلمم را در بستر یک اتفاق سیاسی روایت کنم و بگویم آن چیزی که این میان مهم است عشق است. همه گروه های سیاسی باید زمینه را فراهم کنیم که همه درباره همه مسائل فیلم بسازند. و در این صورت احتمال فروش خوب این فیلم ها نیز وجود دارد. هرچند ظرفیت دولت آقای احمدی نژاد در برخی زمینه ها نشان داده شد بیشتر است. حداقل مدیران سینمایی او این را نشان دادند.
آذرپندار نیز بیان داشت: در دولت قبل فیلم های سیاسی متعددی ساخته شد، حتی تصویر احمدی نژاد در گورستان به نمایش درآمد، اما نه تنها توقیف نشد بلکه مورد حمایت قرار گرفت. اما سانسور در جریان روشنفکری بیشتر است. می خواهید من تجربه بازیگرانی بگویم که با فیلمنامه من مشکلی ندارند اما بعد از صحبت با دیگران به ناگهان روز تولید شانه خالی می کنند و قید بازی در فیلم را می زنند؟!
این شدت از سانسور که در حین تولید مانع از بازی بازیگر شود، فقط و فقط مخصوص نظام های در حال فروپاشی ست. امروز جریان روشنفکری در حال نابودی ست که دست به چنین کارهایی می زند. من آرزو می کنم زمانی برسد که بازیگران بعد از رسیدن فیلمنامه به دست شان برای بازی در آن فیلم آزاد باشند. متاسفانه فشار از طرف کسانی است که اسم خودشان را سینماگر گذاشته اند.
چهارتا نقد علیه یک فیلمساز را با فشار سنگین حین تولید نمی توان مقایسه کرد. من طرفدار شفافیت هستم. می گویم شفاف باشید. با همان نگاهی که برای سینما فیلم می سازند، برای تلویزیون چرا نمی سازند؟ چرا شفاف بیان نمی کنند. برخی مضامین مثل اسیدپاشی در سینمای ایران فرصت فیلم شدن پیدا می کنند اما موضوعاتی مثل حادثه منا یا انفجار در دفتر نخست وزیری بلکل کنار گذاشته می شوند.
در ادامه کرم پور بیان داشت: من در این زمینه با شما موافقم. ان شالله به زودی شاهد فروپاشی این جریان باشیم. من خیلی خوشحالم که شما به سینما آمدید و فیلم تان را ساخته اید تا حرف خود را بزنید. به همگی این فرصت داده شود تا آن زمان بتوان گفت سینمای سیاسی رشد می کند.
من فیلم هایی را که در نقد حاکمیت هستند، فیلم های سیاسی می دانم. فیلمی که بر جامعه اش اثرگذار است و حرف مردم را می زند نه حرف دولت ها را یک فیلم سیاسی محسوب می شود.
آذرپندار نیز خاطرنشان کرد: این به ساختار حکومت ها هم بستگی دارد. اگر دولت ها برخواسته از دل مردم باشند اشکالی ندارد در حمایت از حکومت نیز فیلم بسازیم. البته راه نقد همیشه باز است. فیلمی مثل « آژانس شیشه ای » به هیچ وجه اپوزیسیون نیست، پوزیسیون است. اما حرف مردم را می زند و نقد می کند و بسیار هم مورد توجه قرار گرفت و موفق بود.
نهایتا افخمی بیان داشت: پس بطور کلی فیلم سیاسی، فیلمی است که رویکرد انتقادانه داشته باشد و نظر به اصلاح داشته باشد.
« هفت » در ادامه با حضور جواد نوروزبیگی، مهدی فردقادری و مارال فرجاد از عوامل فیلم سینمایی « جاودانگی » به گفتگو درباره این فیلم پرداخت.
مهدی فردقادری، کارگردان « جاودانگی » درخصوص این پلان- سکانس 145 دقیقه ای گفت: ما 6 ماه برای این فیلم تمرین می کردیم و فیلم را 12 بار تا انتها ضبط کردیم. این فیلمی که می بینید، یکی از آن 12 بارهاست. برخی پلان ها هم که خیلی دوست شان داشتیم خراب شد و مجبور شدیم کنار بگذاریم. در شب های اول کار کمی سخت بود اما به مرور بهتر شد تا اینکه در شب ششم اولین پلان درست را برداشت کردیم. برای تمرین در این مدت 6 ماه در دفتر آقای نوروزبیگی اتاق ها را به شکل واگن های قطار تبدیل کرده بودیم و در آن تمرین می کردیم.
در ادامه مارال فرجاد، یکی از بازیگران این فیلم بیان داشت: حس بازیگران از روز اول این بود که شاید اولین برداشت مناسب باشد و نمی دانستیم که برداشت ها خوب نشده است. قرار بود یک ماه در قطار بمانیم ولی این مدت خیلی کمتر شد. ما قصه واگن های دیگر و خانواده های دیگر را نمی دانستیم و به ما نگفتند به این دلیل که تمرکزمان بر بازی و نقش خود کم نشود. به هر صورت تجربه « جاودانگی »، تجربه تئاتر در سینما بود و این اتفاق خوبی بود.
فردقادری بیان داشت: من تجربه فیلم کوتاهی به همین صورت داشتم که « جاودانگی » نمونه بلند همان فیلم کوتاه است. در آن فیلم به این تجربه رسیدم که بهتر است بازیگران قصه خانواده های دیگر را ندادند تا تمرکزشان از بین نرود و حس کنند که در یک نمایش زنده تئاتر در حال بازی هستند.
قصه ای این فیلم قصه ای بود که به من می گفت نباید کاتی زده شود. چون روایت فیلم شبیه به یک رویاست که ممتد است و بدون هیچ مکثی در حال اتفاق است. چون قصه فیلم درباره پیرمردی است که به او گفته اند 3 روز دیگر عمرش به پایان می رسد، و به مرور خاطرات گذشته اش می پردازد.
فردقادری با انتقاد از شیوه اکران فیلم در گروه « هنر و تجربه » گفت: شاید مهمترین اختلاف سلیقه ما با دوستان مسئول این گروه این باشد که به نظرم فیلم هایی که در گروه های دیگر اکران می شوند نباید به « هنر و تجربه » بیایند. مهم نیست یک سانس به این فیلم ها بدهیم یا 100 سانس. یا نگاهمان بحث اقتصادی ست که فکر می کنم با حمایت دولت این نگاه نیست، یا سانس ها باید برای این جنس فیلم های تجربی بماند. از طرفی تبلیغات فیلم های « هنر و تجربه » باید بیشتر شود و مورد حمایت بیشتری قرار گیرند.
فردقادری ادامه داد: وضعیت نمایش فیلم در شهرستان ها کمی دچار مشکل شده است. مثلا در شهر اصفهان سینما سوره متعلق به حوزه هنری است و اگرچه فیلم در سایت سینماتیکت برای اکران در این سینما قرار گرفت، اما هیچگاه به فروش بلیط نرسید و نهایتا از این سینما کنار گذاشته شد. کاش دوستان توضیحی درباره علت این تصمیم شان بیان می کردند.
در ادامه جواد نوروزبیگی، تهیه کننده « جاودانگی » بیان داشت: وقتی مهدی فردقادری فیلمنامه این فیلم را برایم آورد نزدیک به 500 صفحه بود فکر کردم بعید است که یک فیلم سینمایی باشد، چون تقریبا ما این میزان از متن را برای یک سریال داریم. اما با آنچه در فیلم « ماهی و گربه » دیدم، علاقمند شدم در این اثر همکاری کنم و تجربه خوبی بود.
این تهیه کننده نیز با انتقاد از شیوه اکران « هنر و تجربه » گفت: من نیز این نقد را به آقای علم الهدی گفتم، این حق بچه های « هنر و تجربه » است که سانس های این فیلم ها را به فیلم های پرفروش ندهند. اما ایشان دلایل خودشان را داشتند که من قانع نشدم. به هرحال فیلمی مثل « فروشنده » در حال اکران در همه سینماها هست و باید سالن های « هنر و تجربه » را وقف همین فیلم ها کرد.
نوروزبیگی ادامه داد: درباره ممیزی فیلم، چون فیلم به صورت پلان- سکانس فیلمبراری شده است امکان سانسور و حذف بخشی از فیلم وجود ندارد. هرچند به یکی دو بخش از فیلم اشکال وارد کردند و من خیلی نگران شدم. اما نهایتا با همکاری و لطف دوستان شورای نمایش چشم پوشی کردند تا اساس فیلم زیر سوال نرود. من بعد از این فیلم به این تجربه رسیدم که حتما بار بعد برای ساخت یک سکانس-پلان به شدت دقت می کنم که درگیر ممیزی نشود.
وی درخصوص پروژه سینمایی « سلام بمبئی » نیز که تهیه کنندگی آن را برعهده دارد، گفت: تجربه همکاری با سینمای هند در پروژه « سلام بمبئی » نیز تجربه بزرگی بود و فیلم سختی بود امیدواریم اکران خوب و پرفروشی داشته باشیم. تقریبا تمام بلیط های سینماهایی که پیش فروش شان آغاز شده است، تمام شده اند و به فروش رسیده اند.
نوروزبیگی درباره افتتاحیه فیلم « سلام بمبئی » و بلیت 300 هزار تومان آن گفت: تاکنون بیش از نیمی از 600 بلیت سالن برج میلاد به فروش رفت. اگر مخاطب احساس کند هم فیلم می بیند و هم برنامه های متنوع دیگر برگزار می شود، استقبال می کند و این اتفاق خوبی است. هرچند دلهره داشتم اما الحمدلله استقبال شد. به هرحال باید بخشی از هزینه های میلیاردی سفر مدعوین خارجی فیلم تامین شود. الان چیزی در حدود 180 میلیون تومان از هزینه مراسم از این طریق تامین شده است. برخی دوستان پیشنهاد دادند که دوشب این نمایش را در برج میلاد ادامه دهیم، که من مخالفت کردم و گفتم دردسر می شود.
برنامه سینمایی « هفت » با اجرا و سردبیری بهروز افخمی، هر هفته جمعه شب ها روی آنتن زنده شبکه سه سیما می رود.
سلام به بازدیدکنندگان محترم :